Summerschool: Liegsporen

Training Liegsporen. Leugenaars en leugenspeurders zijn met elkaar in competitie. Zij spelen als het ware een voetbalwedstrijd. Beide partijen doen hun uiterste best om te winnen, maar wie er wint, is tijdens de wedstrijd nooit helemaal duidelijk. De bal is nu eenmaal rond, en de leugen ook. De vraag of u een leugen altijd kunt opmerken, is net zo’n vraag als: ‘Kun je met voetbal altijd winnen?’ Het antwoord op beide vragen is natuurlijk eenduidig ‘nee’. Maar veel en fanatiek trainen helpt. En als leugenspeurder moet u beseffen dat de wedstrijd nooit is afgelopen. Leugenaars verbeteren zichzelf en leugenspeurders doen dat ook.

Programma

De training Liegsporen helpt om gevoelig te worden voor signalen die met leugens samenhangen, zodat u zich kunt wapenen tegen leugens en bedrog, zowel op de werkvloer als in de boardroom. De vaardigheid om liegsporen te ontdekken is op zich niet het wapen dat de wedstrijd definitief in uw voordeel zal beslissen. Liegsporen helpen u wel om de juiste gerichte vragen te stellen, of op zoek te gaan naar meer tactische aanwijzingen.

1 Gouden Regels

We gaan allereerst in op de vier Gouden Regels van het sporenonderzoek. Iemand die liegt, laat sporen achter, signalen die erop kunnen wijzen dat er mogelijk iets aan de hand is. Het is voor de fraudeonderzoeker van groot belang om gevoeligheid voor die signalen te ontwikkelen.

2. Liegsporen

Vervolgens gaan we in op een kleine veertig verschillende liegsporen. Op welke sporen u kunt u allemaal letten? We maken onderscheid tussen sporen die worden achtergelaten met iemands lichaamstaal (1), zoals gezichtsexpressies, en psychologische sporen (2), die kunnen voortkomen uit cognitieve, emotionele of controleprocessen.

2.1 Fysieke liegsporen

Lichaamstaal vraagt om een voorzichtige en terughoudende interpretatie. In interviews met mogelijke fraudeurs, en zeker ook in contact met professionals die een verantwoordelijke positie hebben, zoals topmanagers, verkopers of politici, die steeds vaker getraind zijn om zelfverzekerd over te komen of interesse te tonen. Aan de andere kant is het mooie van lichaamstaal dat het meestal vrijwel automatisch gaat. Het is veel moeilijker om te liegen met ons lichaam dan met woorden. We nemen 20 fysieke kenmerken onder de loep, die allemaal kunnen worden gezien als ‘hotspots’ in leugendetectie.

2.2 Psychologische liegsporen

Psychologische sporen kunnen te maken hebben met drie observatiesoorten:

• Cognitief
  Een voorbeeld van een cognitief spoor is dat de leugenaar zijn leugen nog moet fabriceren en daarom langzamer reageert.
• Emotioneel
  Een voorbeeld van een emotioneel spoor is dat de leugenaar zich schuldig voelt over zijn leugen en daarom afstand creëert door zijn leugen zo onpersoonlijk mogelijk te maken. Dit kan hij bijvoorbeeld doen door het woordje ‘ik’ te vermijden.
• Controleprocessen
  Een voorbeeld van controleprocessen is dat een leugenaar zich meer bewust is van zijn lichaamstaal en daarom probeert om zo min mogelijk te bewegen.

Er zijn veel van dit soort processen waarop we als leugenonderzoeker kunnen letten. In dit tweede deel van de training behandelen we een overzicht van zestien psychologische processen die we kunnen spotten en die ons in de richting van de ontmaskering van een leugen kunnen leiden.

Praktische informatie

• Voorkennis: Praktijkervaring in fraudeonderzoek en leugendetectie.
• Lesmateriaal: Liegsporen – hoofdstuk 2 van het studieboek ‘Ik weet dat u liegt’ van Guus Essers & Job Boersma.
• Voor wie: Professionals met praktijkervaring in fraudeonderzoek en leugendetectie.
• Cursusduur: Training met een omvang van 1 ochtend-dagdeel (& lunch).
• Cursustijden: 09.00 inloop, 09.30 – 12.30 training.
• Opleidingsniveau: n.v.t.
• Afronding: Certificaat – Bewijs van deelname.

Deze opleiding wordt verzorgd door drs. Guus Essers.